10 października- Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego
Zdrowie psychiczne, choć od dawna uznawane za fundament dobrostanu człowieka, w wielu częściach świata wciąż pozostaje zaniedbywane, marginalizowane, a nawet stygmatyzowane. Problemy psychiczne dotykają miliony osób, niezależnie od wieku, statusu społecznego czy miejsca zamieszkania, a mimo to wiele z nich nie otrzymuje żadnego wsparcia, zmagając się w milczeniu i samotności.
Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, obchodzony każdego roku 10 października, stanowi ważną okazję do refleksji i działania — zarówno na poziomie jednostkowym, jak i społecznym. Celem tego dnia jest promocja zdrowia psychicznego, przeciwdziałanie stygmatyzacji oraz poprawa dostępu do opieki psychologicznej i psychiatrycznej. To również moment, by przypomnieć, że zdrowie psychiczne jest integralną częścią ogólnego zdrowia człowieka.
Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego został ustanowiony w 1992 roku z inicjatywy Światowej Federacji Zdrowia Psychicznego (World Federation for Mental Health, WFMH). Początkowo miał charakter ogólny, koncentrując się na edukacji i promocji zdrowia psychicznego. Od 1994 roku wprowadzono coroczne hasła przewodnie, by zwracać uwagę na konkretne problemy — takie jak zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży, rola pracy w kształtowaniu dobrostanu psychicznego czy współistnienie zaburzeń psychicznych z chorobami somatycznymi. Z czasem do inicjatywy włączyła się Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), a także liczne instytucje zdrowotne i organizacje pozarządowe z całego świata.
Hasła przewodnie każdego roku odzwierciedlają aktualne wyzwania społeczne. W 2024 roku tematem przewodnim było „Mental Health and Work”, czyli zwrócenie uwagi na związek między środowiskiem pracy a dobrostanem psychicznym. W 2025 roku hasło brzmi: „Access to Services – Mental Health in Catastrophes and Emergencies” („Dostęp do usług – zdrowie psychiczne w sytuacjach katastrof i konfliktów”), co podkreśla rosnące znaczenie wsparcia psychicznego w okresach kryzysowych, takich jak wojny, katastrofy naturalne czy epidemie.
Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat znaczenia zdrowia psychicznego, a także walkę z mitami i uprzedzeniami. Wciąż bowiem w wielu społeczeństwach pokutują błędne przekonania, że choroba psychiczna jest oznaką słabości lub „czymś wstydliwym”. Tymczasem zdrowie psychiczne to nie tylko brak choroby, ale także zdolność do adaptacji, odporność emocjonalna, wsparcie społeczne i umiejętność radzenia sobie z trudnościami.
Dzień ten ma również mobilizować do działania – zarówno na poziomie systemowym, jak i indywidualnym. Rządy są zachęcane do finansowania usług psychologicznych, szkolenia personelu medycznego i tworzenia prawa chroniącego osoby z zaburzeniami psychicznymi. Instytucje zdrowotne organizują konsultacje, warsztaty i akcje edukacyjne, a lokalne społeczności — grupy wsparcia i programy profilaktyczne.
Jednym z najważniejszych wyzwań pozostaje walka ze stygmatyzacją. Społeczny lęk i uprzedzenia wobec osób zmagających się z chorobami psychicznymi często sprawiają, że cierpią one w ukryciu, unikają kontaktu z pomocą i obawiają się utraty pracy lub relacji. Kampanie prowadzone w ramach Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego pokazują, że zaburzenia psychiczne mogą dotknąć każdego człowieka, niezależnie od statusu czy wieku. Wspierają też język pozbawiony uprzedzeń – by mówić „osoba z depresją”, a nie „depresjonik” czy „obłąkany”.
Ważnym aspektem tego dnia jest również zwrócenie uwagi na nierówności w dostępie do opieki psychicznej. W wielu krajach, zwłaszcza biedniejszych, pomoc jest ograniczona z powodu braku specjalistów, niewystarczającego finansowania, długich kolejek czy kosztów terapii. Dodatkowym problemem są bariery kulturowe, wstyd czy brak świadomości, że objawy psychiczne wymagają leczenia.
Według danych WHO nawet jedna na osiem osób na świecie doświadcza problemów ze zdrowiem psychicznym w ciągu życia. W Polsce statystyki są równie niepokojące – szacuje się, że co czwarty Polak przynajmniej raz w życiu zmaga się z zaburzeniem psychicznym, a depresja może dotyczyć nawet czterech milionów osób. Pandemia COVID-19, izolacja i stres społeczny dodatkowo pogłębiły ten problem. Kobiety częściej zgłaszają się po pomoc i częściej korzystają ze zwolnień lekarskich z powodu problemów psychicznych.
Jednym z największych wyzwań jest ograniczony dostęp do pomocy. W Polsce, podobnie jak w wielu krajach, liczba psychologów i psychiatrów w stosunku do populacji jest zbyt niska. Wizyty często trzeba opłacać prywatnie, a kolejki do publicznych poradni sięgają miesięcy. W regionach wiejskich dostęp jest szczególnie trudny. Tymczasem w sytuacjach kryzysowych – takich jak wojna czy katastrofa – infrastruktura zdrowotna skupia się na leczeniu chorób fizycznych, zaniedbując zdrowie psychiczne.
Do globalnych wyzwań należą również zmiany klimatyczne, migracje i katastrofy naturalne, które coraz częściej generują traumę, lęk i zaburzenia stresowe. Uchodźcy i ofiary katastrof doświadczają nie tylko utraty i niepewności, ale także braku dostępu do wsparcia. W takich sytuacjach WHO i inne organizacje promują tzw. „Psychological First Aid” – pierwszą pomoc psychologiczną, czyli szybką reakcję emocjonalną w kryzysie.
Równie istotny jest problem współwystępowania zaburzeń psychicznych z chorobami somatycznymi. Osoby cierpiące psychicznie częściej zaniedbują zdrowie fizyczne, nie stosują się do zaleceń lekarskich i rzadziej korzystają z badań kontrolnych. Z kolei leki psychiatryczne mogą powodować skutki uboczne, wpływające na zdrowie ciała. Uzależnienia, takie jak alkoholizm, często są próbą radzenia sobie z bólem emocjonalnym, ale prowadzą do jeszcze większych szkód.
Różne grupy społeczne doświadczają problemów psychicznych w odmienny sposób. Młodzież zmaga się z presją szkolną i wpływem mediów społecznościowych, seniorzy z samotnością i utratą bliskich, a osoby LGBTQ+ i migranci — z dyskryminacją i brakiem wsparcia. Dlatego tak ważne jest, aby działania w ramach Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego były zróżnicowane i dostosowane do potrzeb konkretnych grup.
W Polsce w tym dniu organizowane są liczne inicjatywy — otwarte konsultacje psychologiczne, warsztaty, webinary, kampanie w mediach społecznościowych i dni otwarte w poradniach. Kolorem symbolicznym tego święta jest fiolet, który ma przypominać o solidarności z osobami zmagającymi się z problemami psychicznymi.
Dbanie o zdrowie psychiczne to nie tylko kwestia leczenia, ale także codziennej profilaktyki. Pomagają w tym proste nawyki: regularny ruch, odpowiednia ilość snu, zdrowa dieta, ograniczenie nadmiaru negatywnych informacji, pielęgnowanie kontaktów społecznych i rozwijanie pasji. Warto także uczyć się technik relaksacyjnych, praktykować uważność i rozpoznawać wczesne sygnały pogorszenia nastroju.
Nie należy się wstydzić sięgania po pomoc specjalisty. Psychoterapia, konsultacje psychiatryczne czy teleporady to dziś dostępne formy wsparcia, które mogą znacząco poprawić jakość życia. Szukanie pomocy to nie oznaka słabości, lecz odwagi i troski o siebie.
Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego przypomina, że zdrowie psychiczne to nasze wspólne dobro — równie ważne jak zdrowie ciała. Każdy z nas może mieć wpływ na zmianę – poprzez rozmowę, zrozumienie, wsparcie i gotowość do pomocy. Bo lepszy świat zaczyna się od zdrowej, empatycznej i świadomej wspólnoty.
